نشریه میگو و سخت پوستان
سال سوم شماره 2 (پیاپی 8، پاییز و زمستان 1397)

صنعت تکثیر و پرورش میگو در استان بوشهر بصورت تجاری از سال 1374 با تولید 63 تن فعالیت پرورشی خود را با گونه ببری سبز آغاز نمود و در این سال شاهد تولید 21000 تن هستیم. با استفاده از ظرفیت کامل سایت های فعال و غیر فعال می توان میزان تولید را به 24 تا 48 هزار تن افزایش داد و  توان ارزآوری را بیشتر و گامی دیگر بطرف خودکفایی برداشت. یکی از فاکتورهای تاثیر گذار که باعث توسعه و روند افزایشی تولید میگو می گردد سود آوری یا اقتصادی بودن پرورش میگو است. میانگین وزن،درصد بقاء،قیمت فروش و ضریب تبدیل غذایی از فاکتورهای مهم و تاثیرگذار در  اقتصاد یک  مزرعه هستند. سطح مفید در مزارع 15 هکتار،میزان ذخیره سازی 250000 قطعه در هکتار ،درصد بقاء 70 درصد،ضریب تبدیل غذایی 1.5،هزینه غذا50000 ریال ،قیمت پست لارو میگو 200 ریال می باشند.قیمت خرید یک کیلو میگو سهم بسزایی در اقتصاد یک مزرعه پرورش میگو دارد.با قیمت خرید 15000 تومانی سود 12.2 درصدی را در یک مزرعه می توانیم ببینیم و با افزایش این قیمت سود نیز رشد داشته و با هر یک هزارتومان افزایش 7.5 درصد افزایش درصد سود آوری را بدنبال خواهد داشت.میزان سود آوری یک مزرعه با وزن 15 گرم 12.2 درصد می باشد و با افزایش یک گرمی (16 تا 24 گرم) شاهد رشد 3.1 تا 1.8 درصد در سود هستیم. فاکتورهای دیگر نیز می توانند روند افزایشی در اقتصاد مزرعه میگو داشته باشند.

تولید میگوی ارگانیک برای اولین بار در سال 1999 در کشور اکوادور انجام شد. تولید میگوی ارگانیک درحدود 4 درصد کل تولید آبزی پروری ارگانیک می باشد. بازار جهانی میگوی ارگانیک در موقعیت مناسبی قرار دارد و در حال حاضر تقاضا از عرضه پیشی گرفته است. با وجود اینکه قیمت تمام شده محصول تولیدی در شرایط پرورشی ارگانیک افزایش می یابد، قیمت فروش آن نیز به مراتب بالاتر است به طوری که قیمت میگوی ارگانیک در جنوب شرق آسیا حدود دو برابر میگوی معمولی است. مدیریت یک مزرعه ارگانیک شامل 4 مرحله کلی است: انتخاب محل، برنامه تولید، مجوز آبزی پروری، مدیریت عمومی مزرعه. تا کنون دو گونه مونودون و وانامی استانداردهای آبزی پروری ارگانیک را دریافت نموده و در کشورهای مختلف تولید می شوند. یکی از روش های تولید میگوی ارگانیک روش صنعتی و در مقیاس بزرگ است. در حال حاضر بزرگترین شرکت تولید کننده میگوی ارگانیک در دنیا شرکت OMARSA در کشور اکوادور است که دارای مساحتی بالغ بر 900 هکتار می باشد. روش دوم تکیه بر روش های سنتی و حتی باستانی این مناطق دارد و تولید میگو در جنگلهای حرا را در بر می گیرد. این روش از تولید میگوی ارگانیک بر اساس استانداردهای شرکت های بزرگ بین المللی گواهی دهنده انجام می شود و به عنوان مشاغل خانوادگی بین مردم آن مناطق انجام می گیرد. با توجه به پیشتاز بودن پرورش دهندگان میگو در کشور ما و همچنین وجود خوریات و جنگل های حرا در ایران، امکان تولید میگوی ارگانیک به هر دو روش وجود دارد. در صورت مشارکت پرورش دهندگان یکی از سایتهای کشور، ضمن افزایش درآمد مزرعه ، کاهش برخی از هزینه های تولید ارگانیک وکاهش بیماری لکه سفید و عارضه سرقرمزی نیز مشاهده خواهد شد.

کاربرد مستقیم پودر جلبک های دریایی و یا استفاده از عصاره ی آنها در خوراک آبزیان از جمله میگو به جهت دارا بودن منابع پروتیینی، معدنی و ویتامینی در مطالعات متعدد مورد بررسی قرار گرفته و این در حالی است که ذخایر ماهیان غیرماکول تامین کننده ی پودر ماهی مورد استفاده در صنعت خوراک آبزیان روز به روز در حال کاهش می باشد. از جلبک های غالب در این زمینه می توان به گونه های سارگاسوم، انترومورفا، آسوفیلوم، ماکروکیستیس، کریپتونمیا و اولوا اشاره نمود. این جلبک ها برای تامین اهداف مختلفی همچون جایگزینی منابع پروتیینی و یا در نقش همبند و یا جاذب غذایی مورد استفاده قرار می گیرند. گنجاندن پودر جلبک های مختلف به میزان 5% در خوراک میگو موجب بهبود رشد و افزایش کارایی خوراک شده است. استفاده از پودر جلبک نباید از %10 تجاوز نماید زیرا می تواند در رشد میگو آثار مخرب به جا بگذارد. میزان مطلوب کاربرد جلبک در جیره ی میگو بسته به نوع جلبک و گونه ی میگوی مصرف کننده ی آن متفاوت می باشد. علاوه بر تاثیر جلبک در رشد میگو می توان از قابلیت آن برای بهبود کیفیت پلت، افزایش میزان مصرف خوراک و افزایش میزان مقاومت میگوها در برابر بیماری ها نیز اشاره نمود. به طور کلی استفاده از جلبک های تازه در جیره مولدین میگو و جلبک های تخمیر شده برای خوراک لارو میگو می تواند گزینه های خوبی را برای تغذیه میگو در مراحل مختلف رشدی ایجاد نماید.

یکی از مشکلات کیفی میگوهای صید شده پرورشی به ویژه در سال های اخیر و پس از معرفی گونه سفید غربی به صنعت پرورش میگوی کشور بروز عارضه سرقرمزی در این میگوها بوده است. عارضه سرقرمزی به دلیل به وجودآمدن رنگ نارنجی یا قرمز در بخش سر-سینه یا سفالوتوراکس است. هرچند این عارضه بر سلامت، بو و طعم میگو تاثیر قابل ملاحظه ای ندارد و تنها یک نقص ظاهری محسوب می شود، اما باعث بد شدن ظاهر میگو و کاهش بازارپسندی و درنهایت کاهش قیمت آن در بازارهای فروشد میگوی با سر می گردد. درگذشته این مشکل در محصولات میگوی با سر تولیدی آمریکای لاتین بسیار مشاهده شده بود، اما امروزه بروز این عارضه  بیشتر در مزارع پرورش میگوی وانامی در جنوب شرق آسیا گزارش می گردد. بر اساس گزارش ها و بررسی های به عمل آمده، مشخص شده است که زمان وقوع عارضه در مرحله پیش از صید بوده و مرتبط با نحوه مدیریت در مرحله پرورش است.در شرایطی که استخر پرورش از وضعیت مناسبی برخوردار نبوده،کیفیت غذا ضعیف باشد، دمای استخر به خوبی کنترل نگردد، عملیات برداشت میگو منجر به ورود استرس زیادی به جانور شده و درنهایت عملیات پس از برداشت از مدیریت ضعیف فرآوری برخوردار باشد، بر گسترش این عارضه افزوده خواهد شد. در این مقاله به معرفی عوامل مختلف تاثیر گذار بر بروز و توسعه عارضه سرقرمزی در میگوهای پرورشی پرداخته شده است.

گسترش فعالیت های آبزی پروری منجر به افزایش آلودگی های  زیست محیطی می گردد.  مقادیر عظیم مواد آلی  تولید شده در استخر ها از قبیل غذاهای خورده نشده توسط میگو، و مواد دفعی معلق و محلول منجر به کاهش کیفیت آب خروجی مزارع پرورش میگو می گردد، آبهای خروجی مزارع پرورش میگو یکی از بزرگترین پتانسیل های تاثیرات نامطلوب زیست محیطی است که  به دلیل غلظت های بالای مواد غذایی  تخیله شده به کانال های خروجی ، باعث بروز  پدیده اتروفیکاسیون در بدنه آبی دریافت کنند امروزه استفاده از  فیلتر کننده های  بیولوژیک  (بیوفیلتر ها)،  به عنوان روشی بسیار مفید در پالایش پساب ها  مد نظر قرار  گرفته است، تصفیه پساب ها به صورت مرحله به مرحله توسط گروه های مختلفی از آبزیان صورت می گیرد ، بعضی از آنها از قبیل گیاهان آبزی مستقر در کناره ها و و جلبک های ماکروسکوپی دریایی باعث کاهش سرعت جریان  پساب ها شده و مقادیر زیادی از مواد مغذی معلق و محلول در آب را جذب می نمایند  گروهی دیگر که اصطلاحا به آنها  صافی خوار می گویند، از طریق فیلتر نمودن مواد معلق تغذیه می نمایند ، گروه سوم از مواد ته نشین شده تغذیه نموده واز ورود مجدد مواد شیمیایی موجود در رسوبات کف به داخل ستون آب ممانعت به عمل می آورند گروهی دیگر که شامل میکرو ارگانیسم های مستقر شده  بر روی اشیاء و یا سایر سطوح هستند که آلودگیها موجود در آب را به طریق زیستی تجزیه و از محیط آبی حذف  می کنند. فراهم نمودن شرایط لازم برای توسعه این فیلتر های بیولوژیک می تواند در تصفیه بیولوژیک پساب مزارع پرورش میگو به کار گرفته شود

کاهش زمین های ساحلی سبب گسترش دامنه پرورش میگو به سمت اراضی دور از ساحل و استفاده از آب های لب شور و چاه شده است. میگوی سفید غربی یکی از گونه های مقاوم به تغییرات شوری است که می تواند علاوه بر آب دریا در شوری های پایین نیز پرورش داده شود. با این حال، میزان رشد آن در شوری های مختلف متفاوت است. مطالعات متعدد حاکیست رشد این میگو تابعی از فاکتورهای یونی آب می باشد و در این راستا نسبت یون ها از اهمیت زیادی برخوردار است. از مهمترین این نسبت ها، نسبت سدیم به پتاسیم و منیزیم به کلسیم می باشد که در آب دریا (35 ppt) به ترتیب 28:1 و 1: 4/3 می باشد. نسبتهای نامناسب املاح بر رشد و بازماندگی میگو تاثیر منفی دارد. اگرچه میزان زیادی کلسیم برای ساخت پوسته جدید لازم است، اما نسبت کلسیم به پتاسیم در آب دریا در حدود 1: 1 می باشد. در آب هایی که نسبت Ca: K و Na: K زیاد است، افزودن پتاسیم به منظور کاهش این نسبت  سبب رشد بیشتر میگو می شود. برای تنظیم یونی می توان از روش اضافه کردن مواد معدنی به غذا و یا آب بهره برد، اما اضافه کردن به آب راحت تر و ارزانتر است. جهت اصلاح مقادیر نامناسب مواد معدنی در شوری های مختلف، میزان شوری آب (بر حسب ppt)  باید در ضرایب مربوطه ضرب شوند.

این پژوهش به منظور فراهم کردن شرایط مطلوب زیست و بدست آوردن بازدهی بیشتر مزارع پرورشی میگو انجام گرفته  ، پنج استخر  پرورشی نیم هکتاری آماده سازی ودر هر  استخرهایکصد هزار قطعه پست لارو 12 روز میگو ی سفید هندی پس از آداپتاسیون پارامتر های فیزیکوشیمیایی آب ذخیره سازی و غذادهی بر اساس جداول متیو بریچ انجام گردید. بعداز 45 روز از شروع دوره پرورشی در سه استخر از آنها که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند در هریک 360 قطعه بچه ماهی خامه ماهی 50 گرمی اضافه شد. بچه ماهی خامه ماهی از تیاب هرمزگان صید و72 ساعت قطع غذادهی شده بودند وتوسط تانکر منقل شدند.بعد از گذشت 40 روز از ذخیره سازی ماهیها در استخر (85 روز از شروع دوره پرورشی) میگوها دچار بیماری لکه سفید ویروسی شدند در همه استخرها  بیماری لکه سفید بروز و تستها   PCRبیماری را تایید نمود . دو استخری که بدون ماهی بودند دارای  تلفات بالایی داشتند ولی سه استخر ی استخرهایی که همراه میگوها دارای خامه ماهی بودند هم رشد بهتر وهم بازماندگی بیشتری را نشان می دادند.

نظر به اهمیت تخم  چشم زده ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) در توسعه و گسترش صنعت پرورش آبزیان سرد آبی در کشور و با توجه به ورود بی رویه تخمهای وارداتی به کشور و تبلیغات سوء ناشی از بهتر بودن این تخمهای وارداتی تحقیقی در خصوص درصد چشم زدگی و لقاح تخمهای حاصل از مولدین موجود در کشور در مقایسه با مولدین نروژی صورت گرفت. در این تحقیق تخمهای لقاح یافته حاصل از تعداد 50 مولد ایرانی و نروژی در تکثیر خارج از فصل (رژیم نوری) تا مرحله درصد لقاح و چشم زدگی مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصله درصد لقاح تخم های حاصل از مولدین ایرانی و نروژی به طور مساوی %95که اختلاف معنی داری مشاهده نگردید و نتایج حاصل از چشم زدگی تخمهای حاصل از مولدین ایرانی و نروژی به ترتیب 32/2 ± 11/92و 08/7 ± 37/82 که اخلاف معنی داری در دو گروه مشاهده گردید. نتایج حاکی از  کیفیت بهتر و درصد چشم زدگی بالاتر تخمهای مولدین ایرانی بوده است.